Với mục tiêu phát triển trợ giúp pháp lý ổn định, bền vững, cung ứng dịch vụ trợ giúp pháp lý kịp thời, đầy đủ, có chất lượng cho những người dân nghèo yếu thế và đồng bào các dân tộc thiểu số, nâng cao trình độ dân trí và ý thức tuân thủ chấp hành pháp luật, bảo vệ công lý, công bằng xã hội,… là nội dung chính của Chiến lược phát triển trợ giúp pháp lý ở Việt Nam đến năm 2020, định hướng đến năm 2030, được Thủ tướng Chính phủ ban hành tại Quyết định số 678/QĐ-TTg ngày 10/5/2011. Để thực hiện chủ trương đó, Bộ Tư pháp cũng đã ban hành Quyết định 4414/QĐ-BTP ngày 08/12/2011 về kế hoạch triển khai thực hiện Chiến lược phát triển trợ giúp pháp lý ở Việt Nam đến năm 2020, định hướng đến năm 2030.

       Buổi truyền thông về TGPL cho học sinh trường Hàm Rồng, thị xã Sa Pa

Căn cứ kế hoạch của Bộ Tư pháp, UBND tỉnh Lào Cai đã chỉ đạo Sở Tư pháp, các cơ quan và đơn vị có liên quan chủ động tham mưu, chỉ đạo và phối hợp thực hiện, tập trung tuyên truyền, quán triệt các nội dung của Chiến lược phát triển trợ giúp pháp lý (TGPL) đến toàn thể cán bộ, công chức, viên chức và nhân dân trên địa bàn tỉnh thông qua các hội nghị tập huấn, Hội nghị phổ biến pháp luật và các đợt truyền thông về trợ giúp pháp lý, các phương tiện thông tin đại chúng, đồng thời chỉ đạo các cơ quan, ban ngành có liên quan bảo đảm nguồn nhân lực, cơ sở vật chất, trang thiết bị làm việc, kinh phí hoạt động để triển khai đồng bộ, có hiệu quả các nhiệm vụ theo nội dung Chiến lược đã đề ra trong từng giai đoạn.

Trong giai đoạn đầu, trước khi Đề án đổi mới công tác TGPL được ban hành, với nguồn biên chế được giao và 09 chi nhánh được kiện toàn trên địa bàn các huyện vùng cao, cùng với 131 Câu lạc bộ TGPL tại địa bàn các xã nghèo, đây là nguồn nhân lực chủ yếu để Trung tâm TGPL nhà nước tỉnh Lào Cai duy trì và phát triển dịch vụ trợ giúp pháp lý miễn phí cho người dân.

Kế hoạch đặt ra, trong thời gian từ tháng 6/2011 đến nay đã tiếp nhận và thực hiện 19.052 vụ việc cho 19.288 đối tượng, số vụ việc tăng theo từng giai đoạn, trong giai đoạn đầu, thực hiện được 7.315 vụ việc cho 7.412 đối tượng (số vụ việc tư vấn 6.881 vụ; tham gia tố tụng 429 vụ, số vụ việc kiến nghị 02, số vụ việc hòa giải 03 vụ. Đến giai đoạn 2, thực hiện Đề án đổi mới, Trung tâm tiếp nhận và thực hiện được 5.422 vụ việc cho 5.519 đối tượng (tư vấn 4.916 vụ, tham gia tố tụng 505 vụ, hòa giải 01 vụ. Sang giai đoạn 3, khi Luật TGPL năm 2017 có hiệu lực, Trung tâm đã thực hiện 6.315 vụ việc cho 6.357 đối tượng, (tư vấn 3.268 vụ; tham gia tố tụng 3.040 vụ, đại diện ngoài tố tụng 07 vụ, trong đó có 441 vụ thành công, hiệu quả

Hoạt động truyền thông về trợ giúp pháp lý cũng được Trung tâm chú trọng và đẩy mạnh về địa bàn các xã nghèo và thôn, bản đặc biệt khó khăn với 2.420 đợt và hơn 202 buổi nói chuyện chuyên đề về TGPL, thu hút hơn 126.761 lượt người tham dự, tư vấn và giải thích pháp luật cho 13.203 trường hợp có vướng mắc. Số đợt và số việc tư vấn tại các buổi truyền thông cũng tăng lên theo từng giai đoạn. Trung tâm còn phối hợp với Trung tâm Công tác xã hội tỉnh tổ chức 02 buổi truyền thông cho hơn 100 lượt người thuộc nhóm các đối tượng đặc thù như trẻ em, người cao tuổi, người khuyết tật và nạn nhân bị mua bán.

 Công tác truyền thông về trợ giúp pháp lý trên các phương tiện thông tin đại chúng cũng được tăng cường, Trung tâm đã phối hợp với Đài Truyền hình Việt Nam, truyền hình Quốc Hội, Báo dân tộc và phát triển, truyền hình Lào Cai thực hiện phóng sự về TGPL cho nạn nhân bị mua bán, về TGPL cho đồng bào dân tộc thiểu số, tham dự buổi Tọa đàm về TGPL trong chuyên mục Chuyện từ chính sách, viết tin bài về các hoạt động TGPL trên Báo Lào Cai và trang thông tin điện tử của ngành. Bên cạnh đó, Trung tâm còn lắp đặt 394 bộ bảng thông tin và hộp tin TGPL tại các cơ quan tiến hành tố tụng, nhà văn hóa, nhà sinh hoạt cộng đồng, UBND xã; cung cấp miễn phí mẫu đơn đề nghị TGPL và cấp phát tờ gấp pháp luật với nhiều nội dung phong phú, tỉ lệ người dân quan tâm và có nhu cầu tiếp cận với dịch vụ trợ giúp pháp lý ngày càng tăng cao qua từng giai đoạn, biết tìm đến tổ chức thực hiện TGPL khi có vướng mắc về pháp luật.

Công tác đào tạo và phát triển nguồn nhân lực cũng được quan tâm và trú trọng, trong thời gian thực hiện chiến lược, Trung tâm đã ra quyết định cử 27 viên chức tham gia lớp đào tạo nghề luật sư, tạo nguồn bổ nhiệm trợ giúp viên pháp lý. Đến nay, do có nhiều biến động trong cuộc sống nên một số TGVPL đã xin thôi việc, một số chuyển công tác và nghỉ hưu theo chế độ. Trong giai đoạn đầu, từ 13 trợ giúp viên pháp lý, đến nay Trung tâm đã kiện toàn được 20 trợ giúp viên pháp lý và phân bổ đều cho các chi nhánh, tạo điều kiện thuận lợi cho người dân tiếp cận dịch vụ TGPL tại cơ sở xa trung tâm. Hằng năm, 100% trợ giúp viên pháp lý, chuyên viên của Trung tâm được tham gia các lớp tập huấn, bồi dưỡng kiến thức pháp luật và kỹ năng TGPL. Ngoài các lớp bồi dưỡng do địa phương tổ chức ra, Trung tâm TGPL còn cử các Trợ giúp viên pháp lý, chuyên viên, người tập sự TGPL tham gia các lớp tập huấn kiến thức pháp luật, kỹ năng TGPL, các Hội nghị, Hội thảo do Cục TGPL, Hội Luật gia Việt Nam và các Sở, ban ngành tại địa phương tổ chức, đảm bảo thời gian tập huấn tối thiểu của mỗi viên chức Trung tâm là 8 giờ/năm.

Theo Nghị quyết số 33/2021/QH15 ngày 12/11/2021 của Quốc hội về tổ chức phiên tòa trực tuyến và Thông tư liên tịch số 05/2021, Trung tâm được trang bị phương tiện và kết nối đường truyền, đã thực hiện tham gia phiên tòa trực tuyến bào chữa cho 02 đối tượng được TGPL do TAND tỉnh tổ chức. Bên cạnh đó, Trung tâm còn sắp xếp người thực hiện trực tại Tòa án và trực TGPL trong điều tra hình sự theo kế hoạch đã ký kết, đồng thời niêm yết danh sách, số điện thoại của trợ giúp viên, chuyên viên hỗ trợ trực TGPL tại trụ sở Tòa án tỉnh và Tòa án các huyện, thành phố, các cơ quan điều tra, Trại tạm giam, Nhà tạm giữ và 152 đơn vị Công an cấp xã trên địa bàn tỉnh, kịp thời tiếp tiếp nhận và thực hiện TGPL cho người dân khi có thông tin, thông báo và yêu cầu về TGPL.

Để hỗ trợ công tác chuyên môn thì việc ứng dụng phần mềm hệ thống quản lý chuyên ngành trong lĩnh TGPL được Trung tâm sử dụng thường xuyên, đáp ứng yêu cầu về việc quản lý thông tin người thực hiện TGPL, tổ chức thực hiện TGPL, lưu trữ hồ sơ điện tử cũng như việc cập nhật, trích xuất số liệu báo cáo thống kê được nhanh chóng, kịp thời, tỷ lệ tạo hồ sơ công việc, ký số, gửi văn bản điện tử đạt 100%.

Thực hiện Luật Trợ giúp pháp lý năm 2017, sau khi rà soát UBND tỉnh đã ra Quyết định số 157/QĐ-UBND ngày 17/01/2020 về việc giảm 01 chi nhánh số 9 trên địa bàn thành phố, đối với các Câu lạc bộ, Luật cũng không còn quy định nên cũng được giải thể. Số lượng tổ chức hành nghề luật sư và luật sư trên địa bàn mỏng, chỉ có 2/16 luật sư tham gia (chiếm 12,6%), không có tổ chức nào đăng ký tham gia TGPL, hơn nữa nguồn kinh phí còn hạn hẹp, phương tiện đi về cơ sở còn chưa có, công tác phát triển đội ngũ Cộng tác viên TGPL còn gặp khó khăn, tuy nhiên, Trung tâm TGPL vẫn nỗ lực thực hiện các hoạt động chuyên môn theo đúng yêu cầu nhiệm vụ được giao.

 Qua thời gian thực hiện cho thấy, Chiến lược phát triển trợ giúp pháp lý là một chủ trương đúng đắn, kịp thời của Đảng và nhà nước ta, thể chế, chính sách trong lĩnh vực TGPL từng bước được hoàn thiện, tổ chức bộ máy được kiện toàn, đối tượng và hình thức cung cấp dịch vụ TGPL được mở rộng, nhận thức của các tổ chức và người dân trên địa bàn đối với công tác TGPL có sự chuyển biến rõ rệt; đội ngũ người thực hiện TGPL từng bước được chuẩn hóa theo hướng chuyên nghiệp, đáp ứng tiêu chuẩn về chuyên môn, đạo đức nghề nghiệp; hoạt động truyền thông về TGPL được tổ chức với nhiều hình thức đa dạng; công tác phối hợp về TGPL trong hoạt động tố tụng và các tổ chức có liên quan ngày càng chặt chẽ, số lượng và chất lượng các vụ việc tố tụng tăng dần lên, đáp ứng nhu cầu TGPL của người dân trên địa bàn tỉnh.

Bước sang kỷ nguyên phát triển mới, kỷ nguyên vươn mình mạnh mẽ của dân tộc, Trung tâm Trợ giúp pháp lý (TGPL) tiếp tục bám sát quan điểm, định hướng của Đảng và Nhà nước trong việc triển khai các chính sách an sinh xã hội, đặc biệt là chính sách TGPL cho người dân. Với đặc thù là một tỉnh miền núi, biên giới, nơi có tới 70% dân số là người dân tộc thiểu số, sinh sống rải rác tại các thôn, bản vùng cao, việc tiếp cận dịch vụ pháp lý còn gặp nhiều khó khăn. Trong bối cảnh thực hiện việc sắp xếp đơn vị hành chính, tổ chức chính quyền địa phương theo mô hình hai cấp, Trung tâm TGPL luôn nỗ lực đưa hoạt động TGPL đến gần hơn với người dân. Trung tâm tha thiết đề nghị các cơ quan Trung ương, các bộ, ngành liên quan xem xét, tiếp tục duy trì mô hình tổ chức của Trung tâm và các Chi nhánh TGPL như hiện nay. Việc duy trì này là hết sức cần thiết để bảo đảm việc triển khai các hoạt động TGPL tại cơ sở một cách hiệu quả, đặc biệt là trong lĩnh vực tham gia tố tụng – hỗ trợ kịp thời cho người nghèo và các đối tượng yếu thế, góp phần bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của công dân, thúc đẩy công bằng xã hội.